Едно утро кога сонцето штотуку ги бакнуваше охридските ѕидини, а езерото блескаше како огледало, Климе Садило, познатиот трубадур, седеше на брегот со својата виолина. Охрид беше неговата муза, неговата инспирација, а утринските птици беа негови најверни слушатели.
Климе имаше посебен дар: неговата виолина не беше само инструмент, туку волшебен мост меѓу земјата и небото. Звуците што ги создаваше не беа само ноти; тие беа гласови на душата, испреплетени со шепотот на езерото и песната на птиците.
Тоа утро, нешто беше поинаку. Птиците, кои секогаш весело пееја, денес беа тивки. Нивната песна беше исчезнала, а тишината беше толку густа што Климе ја чувствуваше како тежина на градите. Загрижен, ја зеде виолината и нежно ги повлече жиците.
Првите звуци беа како молба. Како ехо што се обидува да го врати изгубениот ритам на животот. Но, наместо одговор, небесата се стегна со облаци. Климе ги затвори очите и почна да свири.
Песната што ја создаваше беше различна од сите досега. Тоа беше мелодија на копнеж и надеж, одек од душата на охридската земја. Жиците на виолината се разлеваа како бранови, секој тон како да шепотеше со езерото и ја милуваше секоја капка вода.
Со секој нов акорд, птиците почнаа да се враќаат. Прво една, па друга, а потоа цели јата. Нивните крици се мешаа со мелодијата, создавајќи симфонија што небото не можеше да ја игнорира.
Климе продолжи да свири, додека звукот на неговата виолина се искачуваше нагоре. Секој тон беше како сребрена нишка што го допираше небесниот свод, пробивајќи го и внесувајќи светлина низ облаците. Небесата одговори со топлина и сончеви зраци што се разлеаја над Охрид.
Кога мелодијата заврши, птиците пееја како никогаш порано. Нивните песни беа нови, како да учеа нов јазик што Климе им го подари. Луѓето од Охрид, кои оддалеку го слушаа чудото, се собраа околу него.
Една стара жена, која го следеше настанот од брегот, рече:
„Климе, сине, ти не свириш само за нас. Ти го врати животот на небесата.“
Од тој ден, Климе Садило не беше само трубадур. Тој беше човекот кој со својата виолина успеа да ја промени песната на птиците и да го спои земното со небесното.
И така, секогаш кога сонцето ќе го бакне Охрид, а езерото ќе блесне како огледало, мелодиите на Климе живеат во песната на птиците. Небесата и езерото сега зборуваат на истиот јазик, благодарение на охридскиот трубадур со виолината.
Со настанот на зајдисонцето, Охрид оживеа со енергија што ретко се чувствуваше. Сите жители, од најмладите до најстарите, се собраа на плоштадот, кој се наоѓаше во близина на црквата Света Софија. Градот беше облеан со меко светло од факли, а сребрената месечина го дополнуваше магичниот амбиент.
Климе беше повикан да свири за собраниот народ. Не беше обична покана; тоа беше чест што градот му ја доделуваше како благодарност за чудото што се случи тој ден.
Птиците, кои обично си заминуваа со зајдисонцето, вечерта останаа, слетани на гранките, покривите и камбанариите. Тие беа тивки, како да чекаа уште еднаш да ја слушнат мелодијата што ја промени нивната песна.
Климе застана во средината на плоштадот, со виолината цврсто притисната на градите. Луѓето се молкнаа, а дури и брановите на езерото, кои обично шепотеа со камењата на брегот, за момент се стивнаа.
Со првите акорди, Климе го отвори концертот. Звукот беше различен од сè што луѓето слушнале порано. Секој тон беше како раскажување приказна – за езерото, за ветровите што ги галат врвовите на планините, за светлината на ѕвездите што се огледува во водите, за охридските калдрми кои сега лебдеа во воздухот.
Музиката на Климе ја допре секоја душа, правејќи луѓето да ги затворат очите и да се изгубат во звукот. Неговиот штим беше толку чист и моќен што ѕвездите изгледаа поблиску, а месечината како да се наведна да слушне подобро.
Кога Климе го достигна врвот на својот настап, птиците почнаа да пеат заедно со него. Но, ова не беа нивните обични песни. Тоа беа звуци што никој досега не ги слушнал – мелодии што ја одразуваа природата на езерото, планините и самиот град.
Една по една, птиците се издигнуваа од своите места и почнаа да кружат над плоштадот. Нивниот лет беше синхронизиран со ритамот на виолината, како балет на небото. Некои од луѓето сведочеа дека во тој миг виделе сјајни траги како светлински нишки што се испреплетуваа меѓу птиците и небото.
Наеднаш, еден силен блесок се случи токму над Климе. Небесниот свод, кој до тој момент беше чист и длабок, сега изгледаше како да се отвори. Ѕвездите светеа со поголема јасност, а во далечината се слушна мелодија што никој не можеше да ја објасни. Тоа беше како одговор од небото за песната на Климе.
Кога концертот заврши, луѓето останаа неми. Никој не сакаше да ја наруши магијата што ја донесе таа вечер. Климе тивко ја спушти виолината и се повлече кон брегот, каде што повторно седна и го насочи погледот кон езерото.
Од тој ден, охридските трубадури ја продолжија традицијата на Климе. Секоја година, во истиот период, се одржуваше концерт во негова чест. Музиката што ја свиреа не беше само за забава; тоа беше молитва, благодарност и повик за повторно поврзување со природата и небесата.
Птиците, кои некогаш пееја само свои песни, сега ги повторуваа мелодиите на Климе. Нивните нови песни станаа симбол на Охрид – потсетник дека музиката има моќ да промени сè, дури и самото небо.
И така, приказната за Климе Садило продолжи да се раскажува низ вековите. Неговата виолина сè уште беше зачувана во градскиот музеј, но вистинската магија живееше во срцата на луѓето и во песните на птиците што ја продолжија неговата легенда.
БАЛЕ ЕНДЕМИОН
- Сите авторски права задржани *
Блаже Петревски – Ендемион е автор е на три стихозбирки: „Врвот Дно“, „ Хипербореја“ и „Откровение“ сите издадени во 2023 година. Дел од неговата поезија е застапена во меѓународната антологија на германски јазик.
Блаже Петревски е роден 1987 година во Охрид. Основно и средно образование завршил во родниот град. Студирал на Катедрата за општа и компаративна книжевност при Филолошкиот факултет „Блаже Конески” во Скопје. Уште како средношколец им се восхитувал на стиховите на Марина Цветаева, Рајнер Марија Рилке, Бодлер, Пушкин, Гете. Поезијата за него преставува најсвета, највозвишена вредност. Единствената животна надеж и негово засолниште претставува пишаниот збор, стихот кој ја остава душата без здив.
Кој беше всушност Климе Садило?
Виолината од најпознатиот охридски трубадур Климе Садило во Охридскиот Музеј
Климе Садило е роден 1881 година во Охрид. Од млада возраст се занимавал со чалгискиот занает. Најпрвин свирел со татко му, а од 1906 година ја оформил својата тајфа „Такамот на Садиловци“, подоцна преименувана во „Охридски трубадури“. Припаѓа на втората, а според некои истражувачи на третата генерација охридски чалгаџии. Во неговата тајфа свиреле: Наум Курте, Паско Пепелко, Кирил Кузманов, Ѓоре Чочег, Димко Карче, Мехмет Утчи. Климе Садило ја купил виолината од семејството Лозанчеви од Битола во 1913 година каде го изучувал чалгискиот занает и на неа свирел до крајот на својот живот. Го познавал нотното писмо, свирел со лева рака, во стил со продорен, некогаш не толку чист, но и мекамлиски тон. Чалгискиот занает му бил единственото занимање со кое го издржувал своето семејство. Со тајфата настапувале во Охрид, Ресен, Кичево, Струга, Дебар, но и надвор од Македонија – Србија, Албанија, Бугарија. Не можел да се замисли некој настан во градот, а да не се викне Такамот на Садиловци. Свиреле на свадби, крштевки, сунети, големи празници, панаѓури. Во репертоарот имале македонски, српски, турски, бугарски, албански и влашки песни. Климе Садило е автор на песни и ора како : „Собарско оро“, „Излези на пенџере Рисавѓи“ и други. Снимиле лонг плеј плоча во Америка на Бродвеј, а исто така снимиле плочи и за дискографската куќа „Југотон„ од Загреб. Во песните што ги изведувале се пеело за старите охридски семејства, правилата и нормите на живеење, традицијата и обичаите, за забранетата љубов, неостварената љубов, како и за идеалите на народот на овие простори и борбата за слобода.
Виолината според неофицијални проценки е изработена во Германија околу 1880 година. Таа е во добра состојба и е изложена во Музеј Куќа на Робевци во рамки на постојаната етнолошка поставка каде е презентирана градската култура преку стилски мебел, накит и градска облека ала турка и ала франга. Тука може да се слушнат и оригинални аудио снимки од песните на „Охридските трубадури“.
Проектот „Откуп на етнолошки предмет – виолината од Климе Садило познатиот охридски трубадур“ во 2023 година беше комплетно финансиски поддржан од Министерството за култура во рамки на Годишната програма со проекти од национален интерес. Благодарност до правнукот на Климе Садило Дарко Заричиноски за соработката и отстапувањето на експонатот.
Со реализација на овој проект покрај тоа што е исполнета последната желба на Климе Садило – виолината да остане во Охрид, се презентира еден многу важен дел од духовната култура на Охрид – трубадурската песна со долговековна традиција на овие простори.
Раководител на проектот беше Оливера Мишева, Виш кустос етнолог при НУ Завод и Музеј – Охрид
Извор: текст и фото: Завод и Музеј Охрид
Публицитет.мк
